Spelbord in Gizeh ontmaskerd

                                                           (Wim van Mourik)

 

Het alquerque spel wordt als de voorloper van het damspel beschouwd.  In Panorama 62 en 63 werd het voorlopig oudste, maar niet met zekerheid te bewijzen zekere, spoor  van dit spel, de inscriptie in de tempel van Seti I in Kurna, beschreven.  Borden werden en worden er tot op heden niet gevonden, viel te lezen.  In Panorama 65 werd in kunstzinnig opzicht Gizeh samengebracht met 100 veldenborden van koper en messing. Zou er nu toch een eerste alquerque-spelbord in Egypte in Gizeh zijn gevonden ? Het zou een wezenlijke aanvulling zijn op de twee voorafgaande afleveringen waarin kunstzinnige uitingen van het damspel beschreven werden, stammend uit de 19e eeuw.  Voor het oog mooie producten, gemaakt op basis van in die tijd aangenomen waarheden, zonder historische bewijskracht.  Erger wordt het echter als eind 20e  eeuw een boek verschijnt met juist wel de intentie historische bewijskracht te hebben, maar er zaken niet kloppen.  Het bewuste boek is van Marco Fitta, Giochi e giocattoli nell’ antichità ( 1997)  in het Duits uitgegeven onder de titel: Spiele und Spielzeug in der Antike, Unterhaltung und Vergnügen im Altertum.  Rijk geïllustreerd met prachtige zwart/wit en kleurenfoto’s op 190 pagina’s.  Maar als vaagheid, onwetendheid of bedrog in zicht komen boet een schrijver in aan geloofwaardigheid.

 

 

Het bord uit Gizeh

 

Fitta maakt het de lezer niet gemakkelijk. In het hoofdstuk over Romeinse bordspelen ( 162-179)  besteed hij in twee kolommen en een diagram aandacht aan het alquerquespel, daarbij verwijzend naar Egyptische archeologische vondsten( 166/7). Heen en weer switchend van het 9 x 9 naar het 5 x 5 alquerquespel ontstaat een wat onsamenhangend beeld. Hij illustreert zijn tekst met een tekening van een 8 x 8 velden bord met daarin kruisende lijnen van het 9 x 9 alquerque bord. Tevens plaatst hij een foto van een spelbord met velden en kruisende lijnen. Fitta legt niet uit of hij deze foto bedoelt als illustratie bij zijn alquerque-verhaal. Dat mag de lezer zelf concluderen. Fitta legt ook niet uit of de foto hoort bij de bespreking van het spel ludus latrunculorum, het Romeinse soldatenspel, het volgende onderwerp in zijn boek. Het soldatenspel wordt gespeeld op een bord van 8 x 8 velden ( of andere verhouding) met drie verschillende soorten stukken: de bellator (de commandant) en verder ordinari en vagi.  Het doel is een stuk te winnen door het door twee speelstukken te omklemmen. Lezers worden met het onderschrift onder de foto echter op het verkeerde spoor gezet. Volgens Fitta is het een :  “Spielbrett aus Stein aus Gisa” , dus afkomstig uit Egypte. In de voorafgaande tekst heeft hij al uitgelegd dat het alquerque stamt uit de tijd van Ramses I en dat het met ons damspel te vergelijken is.  Met het noemen van het gerenommeerde Britisches Museum als eigenaar moet de lezer om een oud alquerque / dambord te zien wel afreizen naar Londen, lijkt hij de lezer er mee te willen overtuigen.  Wie het bord echt wil zien kan beter een reisje naar het Duitse Xanten maken.

 

Tekening   1. Brettschema für das Spiel der Alquerque, Marco Fittà (167, nr. 278) 

 

 

Foto 2. Spielbrett aus Stein aus Gisa, London, Britisches Museum. Marco Fitta (167, nr.277) 

 

 

Foto 3. Speelvelden op een dakpan, fragment, Rheinisches Landesmuseum, Bonn, Inv. Nr. 6320a, Foto Rheinisches Landesmuseum Bonn Film 507/74.  (Anita Rieche ,50,71)

 

Bij het onder ogen komen van het boek Römische Kinder-  und Gesellschafsspiele van Dr. Anita Rieche ( 1984) bleek dat Fitta een gespiegelde foto heeft afgedrukt van een gebakken dakpan ( tegula) uit de Romeinse tijd, gevonden in de Colonia Ulpia Traiana (Xanten), op insula 27.  Dr.Rieche is daarbij zeer voorzichtig door aan te geven dat de vluchtig ingekraste lijnen ‘mogelijk’ een spelbord voor het ludus Latrunculorum weergeven.  De diagonalen zouden dan geen specifieke betekenis hebben.

 

Literatuur:

 

Marco Fitta, Spiele und spielzeug in der Antike, Unterhaltung und Vergnügen im Altertum, 1998

Anita Rieche, Römische Kinder- und Gesellschaftsspiele, 1984

  • Met dank aan Andrea Bussmann i.o.v. Dr.Anita Rieche, Rheinisches Landesmuseum Bonn en Edeltraud Mittag, Archaelologischer Park/Regionalmuseum Xanten

 

  • Questo articolo è stato pubblicato nella rivista ufficiale Dama olandese "Het Damspel",  2008, nr. 3  june, 35.
  • This artcle was published on Het Damspel, 2008, nr. 3, June, 35

Argomento: Spelbord in Gizeh ontmaskerd

Nessun commento trovato.

Nuovo commento

webmaster Marisa Uberti